جاذبه‌های گردشگری مهاباد
مهاباد یکی از شهرهای تاریخی و کردنشین در استان آذربایجان غربی است که به دلیل قرارگیری در بین چندین کوه دارای اقلیم و آب و هوایی مطبوع، سرسبزی، خرمی و دیدنی‌های طبیعی چشم‌نواز است. نگین آذربایجان غربی، لقبی است که مهاباد را به آن می‌خوانند و به حق با مناظر زیبا و خارق‌العاده‌ای که در خاک خود جای داده است، هر ساله عنوان پرترددترین مقصد مسافران و گردشگران را در استان به خود اختصاص می‌دهد.
«ساوجبلاغ»، نامی است که در گذشته به مهاباد گفته می‌شد. این شهر به دلیل قرارگیری در جغرافیای عالی و بهره‌مندی از دشت‌ها و جلگه‌های سرسبز و حاصلخیز، یکی از کهن‌ترین منزلگاه‌های بشری بوده است. کارشناسان و باستان‌شناسان با توجه به آثار به دست آمده از ایران کهن، همچون سفال‌های منقوش، قدمت این منطقه از استان آذربایجان غربی را مطابق با تمدن‌های سیلک ۳ و شوش عنوان کرده و اعتقاد دارند که مردم این نوع تمدن‌ها در دورانی برابر با ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد حضرت مسیح (ع)، با تمدن میان‌رودان و فلات ایران، در ارتباط بوده است. «داروشاه» نامی است که به نظر می‌رسد توسط «بطلیموس» به عنوان مهاباد یاد کرده است. همچنین «دارایاس» نیز نامی است که «راولینوس» بر مهاباد نهاده است. جالب است بدانید که در نزدیکی شهر امروزی مهاباد، روستایی به نام «دریاز» یا «دریاس»، قرار دارد که احتمال می‌رود شهر دارایاس در آن مکان دایر بوده است. مهاباد به واسطه‌ی تاریخ غنی و قدمت بسیار خود، امروزه میزبان و حافظ تعدادی از آثار تاریخی و بناها و عمارات ارزشمند ایران کهن است که در ادامه به معرفی برخی از مهمترین و مشهورترین آنها می‌پردازیم.
شهر مهاباد مرکز شهرستان مهاباد یکی از ۱۴ شهرستان استان آذربایجان غربی است. ارتفاع مهاباد از سطح دریا ۱۳۵۸ متر است و دارای زمستان های بسیار سرد و تابستانی معتدل است. به طور کلی ۹۹ روز از سال در شهر مهاباد یخبندان است.
جاذبه‌های گردشگری مهاباد |
دریاچه سد مهاباد
ساخت بنای سد خاکی مهاباد توسط مهندسین یوگسلاوی در سال ۱۳۴۶ آغاز و در سال ۱۳۴۹ پایان یافت. این سد از سدهای خاکی کشور محسوب می شود و به دلیل نزدیکی به شهر مهاباد، از جاذبه های مهم این منطقه می باشد. این سد جزو ده سد پرآب کشور است و در حالت کلی مجموع حجم کل ورودی سالیانهٔ آن معادل ۳۳۹/۳۰۴ میلیون مترمکعب است و نزدیک ترین سد به یک شهر در کل کشور است که بین جاده های مهاباد – سردشت و مهاباد – پیرانشهر و بین کوه هایی منحصر به فرد قرار گرفته است. دریاچه سد مهاباد مکان مناسبی برای تفریحاتی همچون ماهیگیری، شنا، پیک نیک و پیاده روی و همچنین عکاسی از طبیعت است که هر ساله تعداد زیادی گردشگر را به سمت خود جذب می کند.
تالاب بین‌المللی کانی برازان
با وسعت ۹۲۷ هکتارو میانگین عمق ۶۰ سانتی‌متر، تالاب کانی برازان یکی از بزرگ ترین تالاب های کشور محسوب می شود که لقب اولین سایت پرنده‌نگری در کشور را به خود اختصاص داده است. این تالاب توسط کمیته طبیعت گردی کشور در تاریخ ۲۸ آبان سال ۱۳۸۶ به عنوان اولین سایت پرنده نگری کشور منصوب شد. محققان بالغ بر ۷۵ گونه از پرندگان آبزی و کنار آبزی را در این تالاب شناسایی کرده‌اند که با توجه به گونه‌های خشک‌زی، تعداد آنها از ۱۸۰ گونه نیز فراتر خواهد رفت. فلامینگو، قو، غاز، اردک، پلیکان و… از جمله پرندگان رایج در این تالاب هستند. این تالاب در ۳۰ کیلومتری مهاباد، در سمیر کمربندی مهاباد – ارومیه – میاندوآب و بین دو روستای خورخوره و قره داغ قرار گرفته است. این تالاب از معروف ترین جاذبه های گردشگری مهاباد است که هر ساله طبیعت دوستان زیادی را به سمت خود می شکاند.
غار آبی سهولان (کونه کوتر)
یکی از بهترین و بی نظیرترین غارهای طبیعی و دومین غار آبی بزرگ کشور، غار آبی سولان است. این غار علاوه بر داشتن حوضچه های بزرگ آبی و مناظر بی بدیل طبیعی، دارای یک مدخل با دالان های تنگ و باریک است که در طول ادوار مختلف، محل سکونت انسان های اولیه تا قرن اخیر بوده است. به استناد سفال های کشف شده، این غار در هزاره اول و دوم قبل از میلاد تا دوره پارتی مورد سکونت واقع شده است. عمق آب این غار بین ۱۳ تا ۵۵ متر متغیر است و در مسیر خشکی آن نیز مکان هایی جهت استراحت مسافران در نظر گرفته شده است. این غار در ۳۸ کیلومتری جاده مهاباد به بوکان قرار دارد.
محوطه تاریخی برده کنته
در فاصله ۶ تا ۷ کیلومتری از شمال شهرستان مهاباد و در مجاورت روستای یوسفکند، یکی از جاذبه‌های گردشگری و تاریخی استان آذربایجان غربی قرار دارد که باستان‌شناسان قدمت آن را به دوران حکومت ماننائیها نسبت داده‌اند. محوطه باستانی «برده کنته»، نام این مکان دیدنی است که همچنان پس از هزاران سال از زمان پویایی، استوار و محکم نظاره‌گر دنیای امروز است. پیشینه‌ی «آتشکده برده کنته»، به دوران هزاره‌ی پیش از میلاد مسیح (ع)، بازمی‌‌گردد که با قرارگیری در مجاورت دشت و ویرانه‌های شهر ویران که به «شارویران» نیز شهرت دارد، قرار گرفته است.
در فاصله‌ی ۵ کیلومتری از این میراث کهن روستای «داریوسا» یا «دریاس» که به نقل از «بلطیموس» یکی از شهرهای حاکمان ماد معرفی شده است، قرار دارد. درست در نقطه‌ای مشرف به آتشکده، میتوان دخمه و آرامگاهی متعلق به مانناییان را که به «فقره‌قا» شناخته می‌شود، مشاهده کرد. متاسفانه باستان‌شناسان تا به امروز مدرکی که نام اصلی این اثر باستانی را آشکار سازد، نیافته‌اند؛ این در حالی است که به اعتقاد محققان، نام این اثر برگرفته از سه کلمه «برد» به معنای سنگ، «کن» به معنای حفره و گودال و پسوند «ته»، به معنای داشتن تشکیل شده است. که در کل به معنای «سنگ حفره‌دار» است.
گوردخمه سنگی فخریگاه (فخریکا)
گوردخمه فخریگاه در شمال مهاباد و در دشت اگریقاش واقع شده است. گوردخمه مدخل ورودی ندارد و دیوار بخش انتهایی ایوان آن نیز دیده نمی‌شود و کارشناسان این مسئله را از ویژگی‌های این نوع گوردخمه‌ها عنوان کرده‌اند. دو ستون آزاد در اتاق مقبره مشاهده می‌شود که پاستون‌های آن به صورت مکعب، تراشیده شده است. همچنین در ایوان این مقبره دو ستون سنگی وجود دارد که پاستون‌های آنها نیز به صورت یک گلدان برعکس، حجاری شده است. قبرهایی با عمق نیم متر در دل گوردخمه ایجاد شده که یک قبر بزرگ به صورت افقی و دو قبر کوچک به صورت عمود و در ایوان تراشیده شده است.
عده ای از باستان شناسان قدمت این سایت را به هزاره اول قبل از میلاد و دوره مادها نسبت می دهند. این افراد عقیده دارند که این گوردخمه در واقع آرامگاه فرورتیش پسر دیااکو است. در هر وصورت نعیین دقیق قدمت این گور دخمه به ادامه پژوهش ها و حفاری ها در آن بستگی دارد
مقبره بداق سلطان
در جنوب غربی هر مهاباد و داخل قبرستان عمومی این شهر، مقبره یکی از بزرگان این خطه قرار دارد. بداق سلطان در زمان شاه سلیمان صفوی می زیسته و بسیار مورد احترام شاه و مردم این منطقه بوده است.
بنای مقبره بداق سلطان فاقد تزئینات خاص بوده و تزئیناتش محدود به طاقنماهای جداره خارجی آن است. «بداق سلطان»، نام یکی از فرزندان نیک‌سرشت «شیرخان» و از نوادگان «صارم‌بیگ مکری» است که در دوران حکومت خود در بین مردم از احترام قابل توجهی برخوردار بوده است. «گومبه زان» یا «گنبدان»، نام قبرستانی است قدیمی که در مجاورت این بقعه قرار دارد و به دلیل قرارگیری آرامگاه، به قبرستان بداق سلطان شهرت یافته است. گنبد عمارت با آجر قرمز و ارتفاع تقریبی ۶ متر ساخته شده است. آجر قرمز چهار گوش ملات-ماسه و آهک از اصلی‌ترین مصالح به کاربرده شده در این بنا است که به سبک معماری زمان صفویان و با سه قسمت شمالی جنوبی و گنبد دایره‌ای مرکزی ساخته شده است. این مقبره هر ساله پذیرای گردشگران زیادی ازسراسر کشور است.
مسجد جامع مهاباد
یکی از زیباترین آثار تاریخی بر جای مانده از دوره صفویه در منطقه غرب ایران، مسجد جامع مهاباد یا مدرسه شاه سلیمان می باشد که اکنون در قلب شهر قرار گرفته است. این اثر تاریخی، در عین قدمت بالایش، از سالم ترین آثار دوره اسلامی شهر مهاباد به شمار می رود. به این مسجد، مسجد سرخ هم می گویند. دلیل آن به کار گیری آجرهایی سرخ در ساخت مسجد است. مسجد جامع مهاباد در سال ۱۳۴۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
موزه مردم شناسی حمام میرزا رسول
موزه مردم شناسی مهاباد در مرکز این شهر و بین بازار و مسجد جامع مهاباد قرار دارد. این موزه از طرف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، در حمام میرزا رسول و در سال ۱۳۸۰ مورد بهره برداری قرار گرفت. در موزه مردم شناسی مهاباد، آداب و رسوم، فرهنگ و پوشش مردم کرد این منطقه در معرض نمایش گذاشته شده است.
حمام میرزا رسول مهاباد دارای دو گنبد در اندازه‌های مختلف است که روی هر یک نیز چهار نورگیر تعبیه شده است. وجود این تفاوت، زیبایی خاصی به حمام بخشیده است که توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌سازد. گنبدهای گرمخانه و سربینه نیز یک نورگیر در مرکز و چهار نورگیر در کناره دارد. سازندگان این حمام قدیمی، خزینه آن را در بخش گرمخانه احداث کرده و برای بینه حمام نیز پلانی مربعی شکل طراحی و اجرا کرده‌اند. در ساخت حمام از تزئینات ویژه و قابل توجهی استفاده نشده است، ولی پس از مرمت‌هایی که روی آن انجام شد، ازاره کاشی فیروزه‌ای‌رنگ به آن افزوده شده است. امروزه این مکان به موزه مردم‌شناسی در شهرستان مهاباد تبدیل شده و میزبان گردشگران و مسافران بسیاری از سراسر ایران است.
حمام لج
حمام لج مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان مهاباد، روستای لج واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۱۸۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در منطقه «شار ویران» که به دلیل وجود رودخانه جانداران از دیرباز مرکز سکونت بوده و در کنار روستای تاریخی لج بر ساحل شرقی رودخانه، در فاصله بیست و یک کیلومتری شهر مهاباد، بنای حمامی قدیمی از دوره صفویه واقع است که به نام همان روستا، حمام لج خوانده می شود. پی ها و زیر بنای حمام از سنگ های موجود محلی و بقیه بنا از آجر چهار گوش قرمز رنگ است. زیر بنای عمومی این حمام از سنگ ساخته شده و از ارتفاع معینی به صورت آجرهای سرخ رنگ محلی مشابه با آجرهای مسجد جامع مهاباد و پل سرخ – که تخریب شده – است. توجه به تاریخ بنای مسجد و شیوه معماری گنبدهای شبستان آن و هشتیهای زیبا و مراجعه به تاریخ اجتماعی منطقه و سبک هنر معماری اواخر دوره صفوی، قدمت این حمام را به دوران شاه سلیمان صفوی و شاید اندکی قبل از وی و زمان حکمرانی صارم بیگ مکری و نواده او بداق سلطان یعنی سال ۱۰۵۰ تا ۱۱۰۰ ه.ق می رساند.
محوطه زیر گنبد ورودی به صورت چهار طاقی و فواصل زیر دو پایه طاق دار چهار متر است. قسمت فوقانی بنا، که آجرهای قرمز رنگ دارد، با نوعی گچ کاری همراه با پودر سنگ ویژه ای پوشانده شده که حکایت از کهنگی صدها ساله دارد. مجموعاً فضای عمومی حمام به صورت مستطیل و عرض آن در جنوب و شمال ۱۳ و طول آن در غرب و شرق ۲۰ متر و دارای دو گنبد آجری است که محیط گنبد ورودی ۴۰/۱۴ متر و پیرامون گنبد حمام اصلی ۱۴ متر است. شش گنبد کوچک تر آجری نیز اندازه های متفاوت دارد. آب مورد استفاده با لوله های سفالی به قطر ۱۴ سانتی متر و طول ۳۰ سانتی متر به حمام راه می یافته و احتمالاً از کانالی از رودخانه مهاباد، که در کنار حمام جاری است و در آن زمان به قصد آبیاری بنا شده و بند لج خوانده می شود، به داخل حمام منتقل می شده است. قطعاً محل حرارتی و کوره خانه (تون) این حمام باید در کنار آن باشد. نوع سوخت آن نیز به احتمال از چوب جنگلی بوده که فعلاً محل آن مشهود نیست.
قلات شاه
قلات شاه ( قه لاتی شای ) در ۱۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر مهاباد , در مسیر جاده مهاباد – سردشت و کنار روستای داغه واقع است . صخره بالای کوه , که با توجه به برآمدگیهای آن پی ریزی شده , ۸۰ متر ارتفاع دارد و صعود به بالای آن تنها از یک راه ( جبهه غربی ) امکان پذیر ایت . موقعیت قلات شاه توان نفوذ را از دشمنان ساکن قلعه سلب و حصار طبیعی اطراف دژ امکان دفاع از تأسیسات داخلی را بیشتر می کرده است . داخل محوطه علاوه بر واحدهای مسکونی , آب انباره های متعددی دیده می شود که در سنگ کنده شده و این تأسیسات صرفاً به منظور ذخیره آب در نخستین فصل های سال بوده است . در حال حاضر قسمت اعظم ساختمان ها فروریخته ,اما پی های سنگی دو رشته ساختمان مشخص است : الف: راهروی به درازای ۵/۱۸ متر که به ۱۰ اتاق ۳ در ۵/۵ متر راه دارد . ب : راهروی به شکل T و به طول ۵/۱۷ متر که مشتمل بر ۹ اتاق است . ساختمانهای مورد بحث منحصراً با سنگ لاشه ساخته شده و در بعضی قسمتها بدون ملاط است . بررسیهای باستان شناختی در محوطه , تعلق آن را به هزاره اول قوم نشان می دهد . قلات شاه از محوطه هایی است که اهمیت جایگاه آن با درک تناسبات مادی – مانایی – اورارتویی – آشوری در هزاره اول ق.م بیشتر قابل فهم است
مهاباد شهری است تاریخی، مملو از جاذبه‌های گردشگری کهن و دیدنی‌های مسحورکننده‌ی طبیعی که خود برای تماشا و بازدید نیازمند چندین روز است. از دیگر مکان‌های تماشایی در این شهرستان میتوان از کانی ره‌ش، دخمه سنگی یوسفکند، پارک ملت مهاباد، قلات شاه، کتیبه برده مافوره، خانه موزه استاد هیمن، تالاب گپی بابا علی ، سنگ‌نگاره‌های خره هنجیران، حمام لج، حوضخانه رستم بیگ، پل ممیند، مسجد دارالاحسان، مسجد قاضی، باغ سیسه، باغ شیخی و باغ میکائیلی نام برد.
لازم به ذکر است که در مؤسسه تماما دیجیتال آموزش عالی میعاد، در هر ترم آموزشی سفرهای گردشگری متنوعی به نقاط گردشگری مهاباد برای دانشجویان این رشته ترتیب داده می‌شود که میتوانید به مراجعه به بخش آلبوم تصاویر میعاد عکس‌های مرتبط با این دوره‌ها را مشاهده بفرمایید.
